Tiêu cự là một khái niệm cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong nhiếp ảnh, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phóng đại của ống kính. Hiểu rõ về tiêu cự sẽ giúp bạn làm chủ máy ảnh và sáng tạo những bức ảnh ấn tượng. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm vững kiến thức về tiêu cự chỉ trong vài phút, từ định nghĩa cơ bản đến ứng dụng thực tế.
Tiêu Cự Là Gì?
Tiêu cự (Focal Length) được định nghĩa là khoảng cách từ tâm quang học của ống kính đến cảm biến hình ảnh của máy ảnh khi ống kính được lấy nét ở vô cực. Nói một cách đơn giản, tiêu cự quyết định mức độ phóng đại của ống kính. Ống kính có tiêu cự càng lớn thì khả năng phóng đại càng cao. Ví dụ, ống kính 400mm sẽ phóng đại chủ thể xa hơn nhiều so với ống kính 40mm.
Thông số tiêu cự thường được ghi rõ trên thân ống kính. Nó không chỉ cho biết mức độ phóng đại mà còn xác định góc nhìn của ống kính, từ góc rộng đến tele. Ví dụ, khi chụp một người ở khoảng cách 30 mét bằng ống kính 20mm, chủ thể sẽ nhỏ và có nhiều không gian xung quanh. Ngược lại, nếu sử dụng ống kính 300mm ở cùng khoảng cách, chủ thể sẽ lớn và chiếm gần hết khung hình.
Có hai loại ống kính chính: ống zoom (tiêu cự thay đổi được, ví dụ 18-55mm) và ống fix/prime (tiêu cự cố định, ví dụ 50mm). Ống zoom linh hoạt hơn, cho phép bạn thay đổi tiêu cự mà không cần thay ống kính, trong khi ống fix thường có chất lượng hình ảnh tốt hơn và khẩu độ lớn hơn.
Tiêu Cự và Hệ Số Crop
Hệ số crop ảnh hưởng đến góc nhìn của ống kính. Máy ảnh cảm biến crop (APS-C) sẽ cho góc nhìn hẹp hơn so với máy ảnh full-frame khi sử dụng cùng một ống kính. Ví dụ, ống kính 35mm trên máy ảnh crop sẽ cho góc nhìn tương đương ống kính 50mm trên máy ảnh full-frame. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chất lượng hình ảnh hay các đặc tính khác của ống kính thay đổi.
Mỗi loại cảm biến đều có ưu và nhược điểm riêng. Việc lựa chọn máy ảnh full-frame hay crop phụ thuộc vào nhu cầu và mục đích sử dụng của bạn.
Phân Loại Dải Tiêu Cự Theo Thể Loại Chụp
Mỗi thể loại nhiếp ảnh thường sử dụng một dải tiêu cự phù hợp để đạt được hiệu quả tốt nhất. Dưới đây là một số gợi ý về dải tiêu cự cho các thể loại phổ biến (tiêu cự tương đương trên cảm biến crop):
- Phong cảnh: 10-18mm
- Chân dung toàn thân: 24-45mm
- Chân dung: 55-140mm
- Phơi sáng đêm: 10-18mm
- Macro: 70-150mm
- Gia đình và trẻ em: 35-90mm
- Thể thao ngoài trời: 200-400mm
Tiêu Cự, Độ Sâu Trường Ảnh và Tốc Độ Màn Trập
Tiêu cự ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh. Ống kính tiêu cự dài hơn thường cho độ sâu trường ảnh nông hơn (khả năng “xóa phông” tốt hơn). Đây là lý do tại sao ống kính 50mm và 85mm được ưa chuộng trong chụp chân dung.
Ống kính góc rộng (tiêu cự ngắn) thường gây ra hiện tượng méo hình, đặc biệt ở rìa ảnh. Bạn có thể sử dụng phần mềm chỉnh sửa ảnh như Photoshop hoặc Lightroom để khắc phục hiện tượng này.
Tốc độ màn trập cũng cần được điều chỉnh theo tiêu cự để tránh rung tay. Một quy tắc đơn giản là tốc độ màn trập tối thiểu nên bằng hoặc lớn hơn nghịch đảo của tiêu cự. Ví dụ, với ống kính 50mm, tốc độ màn trập tối thiểu nên là 1/50 giây. Tuy nhiên, đây chỉ là quy tắc tham khảo, tốc độ màn trập thực tế còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như điều kiện ánh sáng và kỹ thuật cầm máy.
Hiểu rõ về tiêu cự sẽ giúp bạn lựa chọn ống kính phù hợp và tận dụng tối đa khả năng của máy ảnh để tạo ra những bức ảnh đẹp và chuyên nghiệp. Hãy thực hành và khám phá để tìm ra dải tiêu cự yêu thích của bạn!